Zer dira PISA probak? Zer aztertzen dute, zehazki? Zein dira ikasleei planteatzen zaizkien problemak? Zer egin dezakegu emaitzak hobetzeko?
Azken asteotan, PISA 2022 probetatik ateratako problemak egiten eta aztertzen aritu gara, test estandarizatu horiek ebaluatzen dituzten trebetasun eta ezagutzak sakon ezagutzeko. Hain zuzen ere, azpian uzten dizuegu atera ditugun ondorioak zuekin guztiokin partekatzeko antolatu dugun webinar-aren grabazioa:
Zer dira PISA probak?
- Zer dira?
Nazioartean 3 urtean behin egiten diren ebaluazio estandarizatuak, ELGAk (Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundea) antolatuta.
- Zergatik egiten dira?
Problemak aztertzeko eta ebazteko, informazioa baliatzeko eta helduaroan sortuko diren egoerei aurre egiteko ikasleek zer gaitasunak dituzten ikusi nahi delako.
- Zer helburu dute?
Parte hartzen duten herrialdeei hezkuntza-mailak hobetzeko beharrezko erabakiak eta politika publikoak hartzen laguntzea.
- Zer ebaluatzen dute?
Irakurmena, eta matematikako eta zientzietako ezagutzak eta trebetasunak.
- Nork egin ditzake?
15 urteko ikasleek.
Zer islatzen dute PISA 2022 proben emaitzek?
Emaitzek islatzen dute gaitasunetan oinarritutako ikaskuntza dela aurrera egiteko bidea, baina bide luzea dugula egiteko. PISA probak arrakastaz gainditzeko, beharrezkoa da ondorioztatzen, ereduak aurkitzen, interpretatzen jakitea… Ez da ezagutza teorikoa transmititzea ariketak errepikatuz, memorizatuz eta mekanizatuz, baizik eta ikasleak behatzera, ezagutzera, ideiak lotzera eta problemak ebaztera bultzatu behar dira.
ELGAk ikasleen matematika-gaitasunak ebaluatzen ditu ariketak errendimendu-mailetan sailkatuz. Puntuazio baxuko mailak oinarrizko eragiketei, ehunekoen kalkuluari, grafiko sinpleen interpretazioari eta antzeko edukiei esleitzen zaizkie. Aldiz, puntuazio altuenak prozesu matematiko konplexuagoei esleitzen zaizkie, hala nola arrazoitzeari, loturak egiteari eta argudiatzeari.
Jarraian, errendimendu-mailak eta zereginak behar bezala egin ahal izateko beharrezkoak diren trebetasunak adierazten dituen taula bat uzten dizuegu:
Zer motatako problemak planteatzen zaizkie ikasleei?
- Azterketa egiteko plataformaren erabilera ezagutzea: Ikasleek plataforma digital batean egiten dute proba. Problema bakoitzak tresna desberdinak ditu, eta haiek erabiltzen ikasi behar dute ariketak behar bezala burutzeko (kalkulu-orriak, kostu-kalkulagailuak, taulak…). Ikasleek erabilerari buruzko azalpen oso zehatza eskura dezakete proban zehar, baina kontuan izan behar dugu irakurmen ona izan behar dela azalpenak barneratu ahal izateko.
- Kalkulagailua erabiltzea: Ikasleek kalkulagailua dute proba osoan zehar eragiketen kalkulua errazteko, batuketak edo kenketak barne. Hori dela eta, ondoriozta dezakegu probak garrantzi handiagoa ematen diola matematika-gaitasun edo -trebetasunen ebaluazioari, buruzko kalkulua edo prozedura algoritmikoen errepikapenari baino.
- Zer ebaluatzen da PISA probetan? I. libk.: Triangelu-eredua: Triangelu gorri eta urdinen eredu bat duen irudi bat aurkezten da, eta triangelu urdinen ehunekoa zehazteko eskatzen da. Problema hau ebazteko, ereduak bistaratzea, proportzioak ulertzea, kontzeptu matematikoen arteko loturak egiteko gai izatea eta beste trebetasun batzuk lantzen dira.
- Zer ebaluatzen da PISA probetan? II. libk.: Eguzki-sistema: Oraingo honetan, benetako testuinguru batean murgilduko gara: eguzki-sisteman. Zehazki, planeten eta Eguzkiaren arteko distantziak aztertuko ditugu. Problema honek bistaratzen, abstrakzioa aplikatzen eta kontzeptuak guztiz ulertzea eskatzen du.
- Zer ebaluatzen da PISA probetan? III. libk.: DVD salmenta: Problema honen testuingurua 2008 eta 2014 artean Erresuma Batuan DVD erosketek izandako bilakaera da. Hemen, prozesu matematikoak interpretatzen eta aplikatzen jakitea eskatzen zaie ikasleei.
- Zer ebaluatzen da PISA probetan? IV. libk.: Auto bat erostea: Problema honek testuinguruan kokatutako ohiko egoera bat aurkezten du ibilgailu bat erosteari eta erabiltzeari dagokionez. Kasu honetan, ikasleek kalkuluak egiteko zein informazio esanguratsu erabili behar duten jakin behar dute, eta egoki arrazoitu behar dute.
- Zer ebaluatzen da PISA probetan? V. libk.: Baso-eremua: Problema honetan, zenbait herrialdetako baso-azalera konparatzen da. Interpretazioa, hausnarketa, arrazoiketa, ulermen zuzena eta beste trebetasun batzuk dakartza.
Zer soluzio eman ditzakegu?
Emaitzak aztertuta, ohartu gara ikasleek ez dakizkitela 5. edo 6. mailako problemak ebazten; hau da, deduzitzea, loturak egitea eta arrazoitzea eskatzen duten problemak.
Hain justu, hori landu behar dugu ikasgeletan. Ez da soilik edukiak sakon ulertzea, baita prozesu matematikoak barneratzea ere. Ez ditugu emaitzak hobetuko algoritmoen mekanizazioa eta aplikazioa erabiltzen dituen hezkuntza-eredu bat sustatzen jarraitzen badugu (PISA probetako 1. eta 2. mailak). Ebatzi beharreko erronka gisa proposatu behar dugu matematika. Eta, zentzu horretan, irakasleok funtsezko zeregina dugu. Galderen bidez problema ebaztera bideratu behar ditugu ikasleak. Horrela, pentsatzera, ondorioztatzera, ereduak behatzera… bultzatuko ditugu. Matematika-gaitasunen bidez ikastea bultzatzen badugu, ikaskuntza askoz esanguratsuagoa eta iraunkorragoa da.
Problemak elkarrizketaren, esperimentazioaren eta praktikaren bidez ebazteko ingurune bihurtu behar da ikasgela. Ezinbestekoa da ikasleei matematikarekiko jakin-mina piztea eta modu eraikitzailean ikastea, akatsen beldurrik gabe. Horrela bakarrik lortuko dugu antsietate matematikoa desagerraraztea. Irakasle gisa, gure helburua gizarte konpetentea eta pentsamendu kritikokoa eraikitzen laguntzea izan behar da. Hezkuntza-eraldaketa hori lortzeko, guztion inplikazioa behar da.
Nola funtzionatzen dute PISA probek?
PISA probak 3 urtean behin egiten dira eta edizio bakoitza gehiago zentratzen da hiru arloetako batean (matematika, irakurmenaren edo zientzia), hau da, azterketaren zatirik handiena (% 66) gaietako batean zentratzen da, eta gainerakoa beste gaietarako uzten da (% 17 bakoitzak). Esaterako, 2000., 2009. eta 2018. urteak irakurmenaren ingurukoak izan ziren; 2003., 2012. eta 2022. urteak (geroago egin ziren, pandemiaren ondorioz) matematikaren ingurukoak, eta 2006. eta 2015. urteak, berriz, zientziaren ingurukoak.
Borondatezkoa da probetan parte hartzea, eta gobernuek eta haien hezkuntza-erakundeek erabakitzen dute herrialde batek probak egin ala ez. Parte hartzen badute, probek kostua dute. PISA probak egiteko, herrialde bakoitzeko 4500 eta 10.000 ikasle arteko lagin adierazgarriak erabiltzen dira.
