Joan zen urtarrilaren 20an, proba bat egin genuen ChatGPT adimen artifizialarekin: xede problemak ebaztea zuen jarduera bat egiten saiatu ginen. Lortu ote genuen?
Adimen artifizialaren esparruan izandako aurrerapenak eta, zehazki, ChatGPTren agerpenak (OpenAIren azken nobedadea), eztabaida piztu du berriro: Nola eragiten du teknologiak pertsonen ikaskuntzan? Nola heltzen diegu egin beharreko zereginei? Nola jokatu behar dute hezkuntza-erakundeek eta irakasleek egoera berri honetara egokitzeko? Egoera berria arautzeko legeak beharrezkoak al dira? Eta nori dagokio lege horiek sortzea? Ikerketa teknologikoaren aurrerapena gelditu egin behar al da gure egungo prozedurak babesteko? Tresna berriak erabiltzea debekatu egin behar al da? Nor da teknologia behar bezala erabiltzearen arduradun nagusia?
Berez, ordea, honako hau da eztabaidaren muina: Zer balio ematen diegu zintzotasunari eta ikaskuntzari, bai norbanako gisa, bai gizarte gisa?
Bai prentsan, bai sare sozialetan artikulu ugari agertu dira hezitzaileek, ikastetxeek eta gobernuek berehalako arrisku baten aurrean hartu duten jarreraren inguruan: ikasleak, aspertuta, adimen artifiziala erabiltzen hastea emandako lanak egiteko. Dirudienez, «tranpak errazago egin daitezkeela» da gehien kezkatzen dituen alderdietako bat.
Beldurrak baretzeko, adimen artifizialak (AA) testuak nola sortzen dituen azaldu behar da:
- Ez ditu edukiaren erreferentziak adierazten eta, beraz, ezin da haren egiazkotasuna baliozkotu, ezta esaten duen horretan sakondu ere.
- Era berean, datuak lortzeko modua dela-eta, datuak inklusiboak ez direla esaten da, hau da, lehen munduko datuak direla, mundu pribilegiaturako, eta komunitate txikiei edo bestelako errealitateei eskaintzen zaien arreta eskasa dela.
Azpimarratu nahi dugu artikulu honetan hizpide dugun AA, ChatGPT, beta-bertsioan baino ez dagoela eskuragarri eta 2021etik ez duela datu-eguneratzerik izan; beraz, denbora gutxian hobekuntza nabarmenak espero dira.
Ados gaude datozen berrikuntzei adi egon behar dugula, baina gogoratu behar dugu, baita ere, aurretik beste berrikuntza batzuk ere izan direla eta horiek ere ikastetxeetako ikaskuntzari buruz gogoeta egitera eraman gaituztela, batez ere matematikari dagokionez. Adibiderik nabarmenena kalkulagailua da. Horregatik gaude gaitasunetan oinarritutako ikaskuntza ez-mekanizistaren alde, gure ikasleek problemak ebazteko, argudiatzeko, loturak ezartzeko eta komunikatzeko beharrezkoak diren trebetasunak garatzea nahi dugulako, eta, aldi berean, matematikari dagozkion ezagutzetan oinarritzea.
ChatGPTrekin solasean
ChatGPTrekin solasean aritu ondoren lortutako emaitzetatik harago, interesgarria da, solasaldi horretan oinarrituz, hain zuzen, ikasle batekin solasean aritzea nolakoa izango litzatekeen ikustea. Egin dezagun proba! Jarraian, LH5eko Javik bizitakoa partekatuko dut.
Joan zen asteazkenean, urtarrilak 18, Problemas al Sprint direlakoak (euskaraz, Problemak esprintean) ospatu ziren. Lehiaketa hori FEEMCAT (Kataluniako matematika irakasteko erakundeen federazioa), Irakaskuntza Saileko Cesire/Creamat eta SCM (Kataluniako matematika elkartea) erakundeek antolatzen dute, eta LH5 eta 6ko ikasleei zuzendua dago. Hain zuzen, maila horietako ikasleek lehiaketan ebatzi behar izan zituzten problemetako bi aukeratu ditugu, eta ChatGPTri planteatu dizkiogu.
Lehen problema
Idatzi bost zifra desberdinez osatutako zenbakirik txikiena. Ezin da 0a erabili, eta bata bestearen ondoan dauden digituek ezin dute ondoz ondokoak izan (ez txikitik handirako ordenan, ezta handitik txikirako ordenan ere; hau da, ezin dira, adibidez, ez 12a, ez 87a agertu)
Hona hemen ChatGPTrekin izandako solasaldia:
(Oharra: Jatorrizko esperimentua gaztelaniaz egin zen eta, beraz, jatorrizko galderak ere gaztelaniaz egin zitzaizkion ChatGPTri)
Txata: 0a erabili gabe baldintza hori betetzen duen bost zifra desberdineko zenbakirik txikiena 12.346 da.
Javi: Ez da zuzena. Gogoratu: bata bestearen ondoan dauden zifrek ezin dute ondoz ondokoak izan.
Txata: Ados, barkatu nahastea. 0a erabili gabe baldintza hori betetzen duen bost zifra desberdineko zenbakirik txikiena 10.234 da.
Javi: Ondoz ondoko zifrak daude oraindik, eta 0a agertzen da.
Txata: Barkatu, akats bat egin dut. 0a erabili gabe baldintza hori betetzen duen bost zifra desberdineko zenbakirik txikiena 14.253 da.
Javi: Hori ez da ahalik eta zenbakirik txikiena.
Txata: Barkatu berriro. 0a erabili gabe baldintza hori betetzen duen bost zifra desberdineko zenbakirik txikiena 10.257 da.
Javi: 0a erabili duzu berriro.
Txata: Izugarri sentitzen dut. Bost zifra desberdinez osatutako zenbakirik txikiena, 0a erabili gabe eta bata bestearen ondoan dauden digituak ondoz ondokoak izan gabe, 12.354 da.
Bai, gaztelania ulertzen dut, baina baliteke problemaren murriztapenak behar bezala interpretatu ez izana. Problemari buruzko xehetasun gehiago ematen badizkidazu edo problemaren itzulpena ematen badidazu, pozik emango dizut erantzun zuzena.
Javi: Write the smallest number made up of five distinct digits, without using 0, that satisfies the condition that adjacent digits are never consecutive digits (in either ascending or descending order; that is, they cannot appear, for example, 12, nor 87).
Txata: The smallest number made up of five distinct digits, without using 0, that satisfies this condition is 10257.
Akatsa adierazita ere, AAk ez du erantzuna lehenengoan aurkitu. Ez ditu arrazoiketak justifikatu, eta zaila izan da hura gidatzea helburua lortzeko. Gainera, ez ditu enuntziatuko murrizketak errespetatu (adibidez, 0a ez erabiltzea). Javi harrituta geratu da erantzunekin, eta elkarrekin formulatu ditugu txaterako galderak. Ez dugu lortu akatsaren jatorria aurkitzerik.
Bigarren problema
Antoniok zenbaki bat aurkitu nahi zuen, hiru aldiz gehituta 2023 emango zuena... baina ez da posible. Hala ere, ikusi du posible dela hiru batugaietako baten azken zifra unitate bat handitzen badu: ABC + ABC + ABD = 2023. A, B, C eta D letrek zifrak adierazten dituzte, letra berdinek balio bera dute beti, eta D letra C letra baino unitate bat handiagoa da. Zer zifra dagokio D letrari?
Javik batuketaren algoritmo bertikala erabili du problema ebazteko. Hasteko, batekoak hartu ditu, eta konturatu da C + C + D batuketaren emaitza ezin dela 3 izan. Beraz, ondorioztatu du batuketak eramana duela, baina ez zekien batuta 13, 23 edo beste zenbakiren bat ematen zuten 3 zenbaki bilatu behar zituen; izan ere, ez zekien eramana zenbat zen. Hortaz, batuketa egiten hasteko ehunenak hartzea erabaki du. 3 zenbaki berdin aurkitu nahi zituen, batuta 20 ematen dutenak. Zera esan du: «Ezin dira 7 izan, 7 × 3 = 21 delako eta 21 20 baino handiagoa delako»; beraz, zenbaki txikiago bat bilatu du, eta konturatu da aldeak 2koa izan behar zuela. Ondoren, argudio hori bera hamarrenei aplikatu die, jakinda batuta 22 ematen duten 3 zenbaki berdin aurkitu beharko zituela, hau da, 7a, baina unitate bateko aldearekin. Horrela, jakin du C + C + D batuketak 13 eman behar zuela.
Baina… zer egin ote du ChatGPTk? Ikus dezagun. Hasieran, erantzuna okerra zela baino ez diogu adierazi txatari, gidatu gabe eta aurrera egiteko galderarik egin gabe, eta, beraz, solasaldiak interesgarria izateari utzi dio.
Txata: D letrari dagokion zifra 8 da.
Javi: Ez, oker zaude.
Txata: Sentitzen dut oker egotea. ABC + ABC + ABD = 2023 bada, eta baldin badakigu D letra C letra baino unitate bat handiagoa dela, honako kalkulu hau egin dezakegu:
ABC + ABC + AB(C + 1) = 2023
ABC hiru digituko zenbakia da, eta C eta C + 1 digitu bakarra dira.
Beraz, D letrari dagokion zifra 7 da.
Javi: Ba, ez, D ez da 7.
Txata: Sentitzen dut, hanka sartu dut berriro. ABC zenbakia hiru digituko zenbakia da, eta mota horretako hiru zenbaki berdinen batura 3 honen berdina da: 3 × ABC = 2023.
ABC = 674
Orduan, Antoniok nahi zuen zenbakia 674 da, eta D letrari dagokion zifra 7 da.
Hemen, Javi akats batez ohartu da. «Ez da horrela», esan dio AAri, eta AAren arrazoiketa doitu du: «kalkuluak honela izan behar du». Jarraian, honako hau idatzi du: 3 x ABC + 1 = 2023
Txatari beste galdera bat egin diogu problema errazago ebazten laguntzeko.
Javi: Ez da zuzena ezta ere. Berez, honako kalkulu hau egin behar duzu: 3 × ABC + 1 = 2023.
Txata: Sentitzen dut berriro hanka sartu izana. Batuketa 3 × ABC + 1 = 2023 bada, honako kalkulu hau egin dezakegu:
3 × ABC + 1 = 2023
ABC = 674
Orduan, Antoniok nahi zuen zenbakia 674 da, eta D letrari dagokion zifra 8 da.
Javi: Ez da horrela. Lehen galderan esan dizut D letra C letra baino unitate bat handiagoa dela eta honako kalkulu hau bete behar dela: ABC + ABC + ABD = 2023. Zein da D zifraren balioa?
Ulertzen dut, barkatu aurreko nahasteak. ABC + ABC + ABD = 2023 bada, eta baldin badakigu D letra C letra baino unitate bat handiagoa dela, honako kalkulu hau egin dezakegu:
ABC + ABC + AB(C + 1) = 2023
ABC hiru digituko zenbakia da, eta C eta D digitu bakarra dira.
Beraz, D letrari dagokion zifra 8 da.
Azkenik, AAk lehenago eman duen erantzun bat errepikatu du, baina 7a 8arekin ordezkatuta eta inongo azalpen gehigarririk eman gabe.
Ez problema batean, ez bestean ez dira egokiak izan txataren erantzunak. Ondorio gisa, zera esan dezakegu, ChatGPTk oraindik ez duela erantzun egokirik ematen matematikaren kasuan. Beste interakzio batzuetan ikusi ahal izan dugu eduki espezifikoei dagokienez akatsak egiten dituela edo arreta berezia jarri behar dela galdera formulatzeko moduan. Era berean, ez da gai erantzunak argi eta garbi argudiatzeko.
ChatGPTren esperientzia
ChatGPTrekin izandako esperientziak balio handia du. Batuketaren eta sistema hamartar posizionalaren inguruko ezagutzak lantzeko aukera eman digu, baita prozesu eta trebetasun sozioemozionalak ere; eta hori guztia, solasaldi bakar batean. Javik txataren problemak ebazteko gaitasuna proban jarri ahal izan du, eta, horri esker, etorkizunean AArekin izaten dituen interakzioetan arretaz jokatuko du, jakitun izango baita akatsak egiten dituela. Javiren espiritu kritikoa entrenatzen aritu gara. Lortutako erantzunen egokitasuna baloratu du, eta galdera berriak sortu ditu. Adierazpen desberdinak ikusi ditu, eta ahozko eta idatzizko hizkuntza erabili ditu problema ebazteko. Berea ez zen arrazoiketa bati jarraitu ahal izan dio, akatsak hauteman ditu, eta horiek zuzentzen saiatu da.
Argi dago AAk datuak gogoratzen dituela, errepikatu egiten duela eta aginduak betetzen dituela, baina oraindik urrun dago problemak ebaztetik, ideiak sortzetik, ideiak lotzetik eta pentsamendu kritikoa izatetik. Hori giza adimenaren kontua da momentuz.
Eta zuk? Erabili al duzu AArik? Hala bada, partekatu nahi al duzu zure esperientzia gurekin? Partekatu zure ondorioak eta sor dezagun komunitate bat.
